Dening : Eli Kristiana
Mbakyu Saras, Mbakyu Lastri, lan Denok Menik lagi wae bubar njagong manten ana ing omahe Ndoro Sunu. Ndoro Suni kuwi sakjane dudu ndoro, ora nduwe seduluran karo kraton ngendi wae, ananging dheweke mung abdi dalem kraton Ngayogyakarta. La amarga piyambakke paling sugih banda seko dol-dolan batik, alias juragan batik, dadi wong-wong podho ngundang Ndoro Sunu.
Ananging sing dadi perkara kuwi dudu Ndoro Sunu, uga dudu anakke sing saka garwa kapisan sing dadi manten, ananging garwane sing anyar, yaiku Ndoro Ratri sing saka crita-crita arep diparingi gelar Raden Ayu saka kraton Surakarta.
"Mosok to Mbakyu, wong ndeso, bojo keloro, wis sekolahe mung tekan SMA kok arep dadi Raden Ayu. Raden Ayu saka ngendi?" Mbakyu Saras miwiti omongan.
"Jarene dudu ndeso Mbakyu, ananging kutho pinggiran, terus yo wis tau kuliah, ananging anakke wong ora nduwe... Dadi yo mung nggolek bandha to kuwi, umure we kacek sithik karo anakke Ndoro Sunu sing mbarep. Dadi pancen pinter, ning pinter ngraket wong sugih, tegese wong wedhok geleman...!" wangsulane mbakyu Lastri karo perat-perot.
"Mbakyu Saras, Mbakyu Lastri, aja podho ngono tho, awakke dewe kan durung ngerti piyambakke koyo ngopo. Sapa ngerti dudu wong sembarangan. Amarga krungu-krungu ki piyambakke pinter banget, senengane ngajari mbathik tekan ngendi-ngendi, malah nganti tekan negara manca. Elok to... Basa Inggrise mesthi yo cas-cis cus, paling awakdewe ki podo ndomblong, radong menawa piyambakke ngomong," wangsulane Denok Menik.
"Ah mosok to. Aku ora percaya. Piye-piye ki aku luwih percaya menawa Ndoro Ratri kuwi wong ora bener, iyo to Mbakyu.."
"Ho o, bener kuwi.." wangsulane Mbakyu Saras karo manthuk-manthuk.
Denok Menik mbatin. "Senengane kok podho mikir ala sik karo wong, sesuk nek yo podho ngakoni nek wis ketemu..."
**
Sesasi luewih saka mantene anak Ndoro Sunu, dusun katekanan tamu. Kenya ayu, kulit kuning mangir, wangi, nganggo klambi bathikan, rambute sing ireng disanggul, ayuuuu tenan. Kenya kuwi mlaku marani omah-omah, dikancani Pak Dusun.
Omahe Mbakyu Saras lan Denok Menik sing jejeran diparani. Wong loro sing lagi podho mepeni ing ngarep omah kaget.Sapameneh Mbakyu Saras sing katekanan tamu, gage nyumanggaake mlebu omah. Denok Menik thingak-thinguk, kepingin ngerti sapa kuwi.
Udakara sepuluhmenitan, tamune metu lan pamitan, ditutke Mbakyu Saras karo mesam-mesem ngguyu.
"Sapa kae Mbakyu, kok kaya tamu penting, ayu tenan yo Mbak..."
"Wah aku seneng banget, Nok, amerga anakku loro sing lagi SD arep dikeki beasisiwa, nganti tekan SMP karo Raden Ayu!"
"Raden Ayu? Raden Ayu sapa?" pitakone Denok Menik karo kaget.
"Raden Ayu Ratri, alias Ndoro Ratri, garwane Ndoro Sunu! Pancen piyambakke wis ayu, pinter, lan atine apik..."
Denok Menik mung geleng-geleng lan mbathin, "Owalah, pancen duwit ki iso ngowahi wong saka sengit kepathi-pathi dadi seneng kepathi-pathi, nganti ngundang Raden Ayu barang..."
Yogyakarta, 2 Agustus 2014, Siang
kristianaeli@gmail.com
Dening : Eli Kristiana
Esuk iku langit iseh peteng, ananging werna abang wus katon ing sisih wetan. Gegodhongan teles kena embun, lan kabut tipis ngebakki desa ing sakngisoring gunung Ngandong.
Sakiki jam setengah lima subuh, kaya adate Pak Handoyo wus tangi, senadyan mripat ngantuk iseh katon ing raine. Dheweke tumuju ing mburi omah, marani sumur. Njero sumur iseh katon peteng. Timba diranggeh, lan keprungu suara kriiit.. saka roda timba. Banyu bening saka sumur esuk kuwi kanggo raup, lan diombe sithik. Seger lan anget, ora kalah saka banyu sing dipepe ing ngisor srengenge.
Sakwise ning pekiwan. dheweke banjur mlebu omah, tumuju pawon, marani ceret kebak angus kandel, lan numpangke ing nduwur keren saka bata sing ditumpuk-tumpuk kiwa tengen lan mburi. Kayu saka wit gori garing dilebokke, banjur rek jres nuli diurupke.
Jreess..Bluk.. Werna abang, oranye, lan biru geni metu, mobyar-mobyar madhangi pawon. Kebul mobal-mobal ngebakki ngisor ceret lan panggone Pak Handoyo sing lungguh dingklik karo ndamu geni nganggo wit pring. Let pirang menit, keprungu suara banyu umub, banyu kanggo nggawe kopi ireng sing dideplok dhewe. Kopi pait ora nganggo gula, pait kaya zaman mbiyen sawektu kerja ing kapal.
Kopi asli pancen beda karo kopi wungkusan kaya contone sing gambar kapal. Kapal sing mandeg, ora mlaku, kaya uripe saiki ora mlaku-mlaku...
**
Dok.. dok..dok..
"Kulanuwun.." keprungu suara wong ndodok. Ora let suwe Pak Handoyo nemoni wong kuwi. Jebul si Jiman anakke Pak Karyo.
"Kulanuwun Pakde..." undange kaping pindho.
"Mangga, ana apa le?"
"Niki badhe nyaosaken uleman ngunduh mantu saking bapak," wangsulane karo ngulungke uleman ijo nom ing njero plastik.
"Loh, sapa sing dadi manten, le?" pitakone.
"Kakang kula Pakdhe, ingkang makarya wonten Kalimantan. Angsal tiyang Kalimantan ugi. Benjang dinten Setu."
"Oya, taktampa le, diaturke maturnuwun ya kanggo bapak."
"Inggih, Pakdhe," wangsulane Jiman karo pamit.
Pak Handaya banjur mbukak uleman. Dheweke nyawang foto manten loro-lorone. Sing putri pancen ayu, pas karo sing kakung sing uga ngganteng. Ananging dheweke meh semaput maca jeneng besane wedok Pak Karyo, Siti Aisyah Romana. Kuwi jeneng sing diapali, luwih saka rung puluh taun kepungkur, yange mbiyen, sing ditinggal lunga, mangka wus ngandut telung sasi.
Pak Handoyo arep semaput nyawang sepisan maneh foto manten putri, raine pancen persis kaya Pak Handoyo...
Yogyakarta Mei-Juni 2014
kristianaeli@gmail.com
Dening : Eli Kristiana
Dina iku setu mbengi, utawa kanggone cah enom diarani malem minggu, malem wektune dolan-dolan ana ing papan rame. Nanging kanggone Pak Sronto, iku dina sing kudu ana ing ngarep tv, apamaneh yen dudu ndelok kethoprak sayembara, kang ngrebutake hadiah TV hitam putih, pit, kipas angin, lan hadiah werna-werna liyane.
Udakara jam pitu kurang seprapat mbengi, dheweke wis mlaku menyang omahe Pak RT, kang mung keletan telung omah saka omahe. Rekane arep mangkat gasik supaya entuk panggonan sing kepenak, e ..jebul wis akeh sing padha melu ndelok. Ing kampung kana, pancen mung sithik sing nduwe TV, lan Pak RT salah sijining, ananging ya iku ana aturane, menawa ndelok kudu anteng, ora rebutan panggonan, lan mung nganti jam sanga mbengi, mbuh acara TV rampung apa ora.
"Kulanuwun Pak RT, badhe nderek ningali nggih," kuwi tembunge karo ndodog lawang omah sing wus bukaan jembar, nuli disauri sing nduwe omah, nyumanggakke Pak Sronto mlebu. Dheweke banjur lungguh, sila, lendetan cagak, umpel-umpelan karo tangga liya, ora nggagas lungguhe kepenak apa ora, sing penting iso entuk panggon,
Kethoprak diwiwiti, critane marakke padha ndomblong nyawang kotak isi gambar ireng putih sing obah. Kabeh ora mingset saka lungguhe. Kacarita Adipati Danar Kencana nggolekki sapa sing wus nyolong pusakane, lan sing nyolong iku kang dadi pitakonan sayembara. Pak Sronto mbedek-mbedek. Sapa ya ... Gek-gek musuhe sing kepingin nyingkirke Adipati Danar Kencana, apa anakke sing wus di kon lunga seka kadipaten kana, apa ndilalah garwane sing nomer loro, amarga katon nyalawadi . Dheweke terus mbedek-mbedek.
Bali tekan ngomah, pria tua iku ngranggeh kertu pos werna abang, banjur nulisi jeneng lan alamat omahe. Kupon saka koran dina iku kang njaluk tanggane, digunting, banjur ditemplekke ing mburine, lan ditulisi jawaban sing nyolong pusaka iku. Ora lali prangko Rp 500,- ditemplekke uga nganggo sega. Sesuk senen garek digawa ing kantor pos kecamatan. Sapa ngerti bedekane bener, lan entuk hadiah TV. Lumayan ora perlu nunut tanggane maneh.
Esuk jam setengah wolu, Pak Sronto menyang kantor pos karo ngepit. Tangan sijine gojekan stang, lan tangan sijine nggawa kertu pos. Tekan tengah tegalan ndilalah roda pite nabrak krakal, dadi pit lan sing numpak tiba. Pak Sronto ora kenapa-kenapa, ananging kertu pose tiba, lan mlebu kalen...
Pak Sronto mung iso nyawang kertu pos teles ing tangane karo bingung...
Yogya, 4 April 2014
Malam di kamar
kristianaeli@gmail.com
Dening : Eli Kristiana
Welas mbesengut karo mecucu, nyawang sega lan lawuh iwak pitik baceman dada menthok, werna coklat legi, kang sandingan karo saksendok sambel trasi, uga lalapan timun rong iris lan kemangi kang godhonge ijo seger. Pancen enak tenan, apa maneh kanggo weteng sing wis kemrucuk awan iku, njaluk diiseni amerga seka isuk durung madhang sega, kamangka sakgelas susu, saktangkep roti tawar isi mesis wis mlebu weteng. Jenenge we wong jawa, durung mangan menawa durung mangan sega. Ananging kuwi kabeh kurang siji, ayame ora ana brutune! Kamangka kuwi sing dipingine Welas.
Ibune Welas senengane ngandani, " Aja kerep mangan brutu, mengko ndak gampang lali." Ah, Ibu ki kuwi kan supayaWelas ora tuman le mangan brutu wae, kuwi kang ana ing pikiranne Welas. Kamangka deweke paling seneng mangan brutu, amerga rasane gurih, lan empuk. Brutu iku salah sijining awak pitik sik paling enak, ngluwihi pupu, dada, gulu, cakar, saya meneh balung utawa otak.
Welas biasane entuk brutu menawa mangan ing warung iku, ananging dina iku wektu deweke lagi kepingin mangan brutu, malah ora dikei sing ana brutune. Lambene saya mecucu bareng manganne wis seprapat sega, wedang pesenane durung teka, kamangka es tape ijo kuwi es paling enak sakdonya, ngarani Welas. Kamangka lawuhane wis komplit, lan le mangan ning ngisor wit, silir, nyawang ndalan sing sliweran kendaraan.
Pungkasan Welas menyat seka lungguhe lan nyedaki panggonan pawon sing dinggo masak. "Buk, kula pesen es tape nggih, samput pesen ket wau nanging dereng didamelke..."
"O inggih to mbak, nyuwun pangapunten, kesupen wau, " wangsulane sing dodol karo gage-gage nggawekke wedhang.
Welas banjur mbalik tumuju nggone lungguh, ananging sakdurunge mbalik, mripati nemokke apa sing dipingini, cuwilan brutu ing tembor sing agintas midun seko lengo panas. Wah, iki sing digoleki Welas, kesempatan, pikire lan gage-gage deweke njaluk karo sing dodol.
"Buk, nuwun sewu, kula saget mboten nyuwun cuwilan-cuwilan brutu niku?" pitakone karo nuding ing nduwur meja pawon.
Amerga sing dodol rumangsa kleru lali nggawekke wedang, banjur wangsulan, " Oh, mangga dipendet sedaya nggih mboten napa-napa, amargi do mboten purun brutu mbak."
Welas bungah atine, iso entuk brutu gratisan. Kanyata lali wedang tape diganteni brutu akeh, lan awan iku dadi awan kang endah kanggo wetenge Welas...
Yogyakarta, 30 Maret 2014
Siang di kamar
kristianaeli@gmail.com
Dening : Eli Kristiana
Ana telung dina saploke gunung Kelud njebluk lan ngetokke udan awu, tanda-tanda tumetesing udan ora ana, kamangka awu putih ngebaki gendheng, gegodhongan, lan latar jembar sing biasane resik gilar-gilar, jan kaya-kaya donya ini lagi dipupuri karo Gusti Allah, supaya katon ayu kaya wong wedok..
Dina iku Yu wantini mung thenguk-thenguk ana ing lincak cedak jendela kayu, karo nyawang njaba. Atine bingung, tangane gatel nggawe cethil, lupis, ketan ragi, lan gatot. Kuwi gaweane pendak dina supaya pawon iso tetep kumebul. Panganan iku digawe mbengi, lan isuk-isuk digawa menyang pasar kutha kana, karo ngepit bareng tangga-tanggane kang uga bakul. Kadangkala Yu wantini karo nggawa dagangan sayur, kayata kangkung, kenikir, bayem, lan sakpanunggalane, kang dipethik ing kebon pinggir sawah, dinggo tambah-tambah duwit.
Ananging udan awu ini marakke deweke ora iso dodolan ing pasar. Piye maneh, sing arep blanja yo padha mikir-mikir menawa arep metu omah, ning ndalan kebak awu, marakke lara.
"Bune, aku tulung gawekna teh.." keprungu suara bojone seko njero kamar, bojone sing wis rong taun iki lara lan ora iso mlaku amarga kecelakaan kerja ing pabrik cedak omah. Menawa mlaku kudu nganggo kruk tekan seprene.
Yu Wantini gage-gage ning pawon, nggodog banyu rong nggelas blimbing nganti umub. Banjur disokke ing cangkir blirik isi teh, lan langsung dikei gula rong sendok, diudak-udak nganti rata, lan ditutup. Teh tubruk, iku penjalukke garwane, teh kenthel, panas, lan legi, dewekke wis apal.
Teh banjur digawa ing meja cilik cedak bojone teturon.
"Bune.." undange alon.
"Apa Pakne?"
"Kowe kelingan ora telung puluh taun kepungkur nalika awakdewe ketemu pisanan, pas udan awu gunung merapi mbiyen, persis kaya saiki, ning omah kene, aku nunut ngiyup merga awune kandel, lan pitku ora isa mlaku, banjur bapakmu ngundang aku kon mampir, banjur kowe nyuguhi teh panas, kaya saiki..."
Yu Wantini lungguh ana ing pinggir amben lan mripate mbrambangi, kelingan zaman mbiyen, deweke banjur mesem lan wangsulan, "Iya pakne, aku iseh kelingan kabeh."
"Aku njaluk ngapura wis rong taun iki aku ora iso nggolek pangan dinggo kowe.." kuwi kang kaucap saka bojone.
"Ora apa-apa Pakne, aku iseh kuat nggolek pangan kanggo awakdewe wong loro nganti tua."
"Iya, aku ngerti kowe iseh kuat, nanging aku uga kepingin kowe iso urip kepenak kaya mbiyen rikala aku iseh makarya.... Bune, iki dinggo kowe..." ujare karo ngekei kalung emas ing tangane Yu Wantini.
Yu wantini kaget. "Iki kalung seko ngendi Pakne? Duwit seko ngendi iki?"
"Aja kaget Bune, iki Gusti Allah sing maringi, seko kancaku ing gawean mbiyen sing nduwe utang telung yuta, wingi ujug-ujug mara ndene, nyaur utange, lan njaluk ngapura lagi iso mbalekke, lan awujud kalung mas. Kalung iki iseh tak simpen sawektu-wektu awakdewe butuh duwit kaya saiki, lan iki dinggo kowe bune, sakkarepmu arep kok dol, apa kok gadekke, apa kok nggo, sik penting atimu seneng, lan iki sing iso tak kei kanggo awakmu Bune..."
Wong lara banjur pada sikep-sikepan lan brebes mili, kanyatan udan awu iki dadi udan awu endah persis telungpuluh taun kepungkur nalika mripat padha mripat ketemu...
Yogya, 17 Feb 2014
Siang ini
kristianaeli@gmail.com
Dening : Eli Kristiana
Waluyo iseh nginceng suara ngocehing manuk kang keprungu saka kebon mburi omah. Tangane kelet gupak pulut, agintas masang pring kang diolesi pulut lan di cedakke kurungan isi manuk prenjak, kanggo ngundang supaya manuk sing diinceng gelem nyedak. Wah lumayan ki yen di dol ana ing pasar kewan ndongkelan kana. Isa kanggo tuku klambi, batine karo ngguya-ngguyu.
Manuk branjangan iku iseh menclok ana ing gagang wit pelem sisih nduwur. Kadangkala nyedaki lan muni saut-sautan karo prenjak e. Waluyo rodo ngadoh, wis siap-siap yen branjangane mlebu perangkape.
"Lah, kena kowe! Kecekel saiki!" Bocah siji Smp iku mlumpat-mlumpat kesenengen lan marani kewan iku, digoceki banjur digawa menyang wetan ngomah.
Dheweke ingak-inguk nggoleki kurungan kosong, ananging ora ana sing kosong, banjur salah sijining manuk dilebokke kurungan supaya waluyo isa nggawa manuk e nganggo kurungan.Bocah iku banjur gage-gage njukuk pit sing kerep dinggo saben dinane sekolah, pit sing kadangkala rantene ucul, ananging jebul ban ngarep nggembos.
"Waduh piye iki la kok nggembos.. Ah wegah aku ndadak mompakke, wis tak ngebis wae.." Waluyo rodo muni-muni, rekane arep ngepit ben isa ngirit malah ndadak ngetokke duwit. Untung duwit sangu sekolah wingi isih ana, ditambah karo ndudah celengan kanggo sangu ngebis lan tuku es teh ana ing kana.
Bis kang ditunggu teka. Kebak, nganti umpel-umpelan. Tangan waluyo sing siji gocekan lawang, lan tangan sijine nggujengi kurungan sing ditutupi nganggo kertas koran. Deweke krasa untung entuk ing cedak lawang, ora kaya sing ning tengah, pada kependeng-pendeng.
Tekan pasar kewan ndongkelan, bocah iku banjur nggolek nggon kanggo dodolan.
**
Jam loro, dodolane wis payu. Lumayan. Pikire karo nglebokke duwir puluhan ewu ana ing sak e. Atine bungah. Tekan ngomah, manuk kang mau didadekke siji arep dibalekke kurunganne maneh. Ananging ladalah jebulane kurungane mbukak lan manuk loro-lore ucul, embuh tekan ngendi, mangka iku manuk titipan kancane bapakne, lan dilit engkas bapakne bali..waduh!!!
Yogya, 1 Januari 2014
